Muzyka od zawsze odgrywała ogromną rolę w życiu człowieka. Towarzyszyła mu zarówno w chwilach radości, jak i smutku, dodawała otuchy i pozwalała wyrazić emocje. Jedną z najstarszych form muzykowania jest gra na instrumentach strunowych, których historia sięga czasów starożytnych. Wirtuozi instrumentów strunowych zachwycali swoim kunsztem słuchaczy na przestrzeni wieków, a dźwięk gitary, skrzypiec czy wiolonczeli rozbrzmiewał w największych salach koncertowych. Poznajmy bliżej te niezwykłe instrumenty!
I. Historia i rodzaje instrumentów strunowych
Instrumenty strunowe, inaczej chordofony, mają długą i bogatą historię. Należą do najstarszych instrumentów muzycznych, które towarzyszyły człowiekowi od zarania dziejów. Pierwsze proste chordofony pojawiły się już w starożytności - były to instrumenty szarpane, takie jak lutnia, cytra czy harfa. Z czasem rozwinęły się bardziej zaawansowane technicznie instrumenty smyczkowe.
Do rodziny instrumentów strunowych zaliczamy przede wszystkim: gitary, lutnie, harfy, skrzypce, altówki, wiolonczele i kontrabasy. Różnią się one budową, sposobem wydobywania dźwięku, skalą i barwą. Łączy je natomiast posiadanie strun jako źródła drgań, dzięki którym powstaje dźwięk. Struny mogą być szarpane, uderzane lub pobudzane do drgań przy pomocy smyczka.
II. Gitara - budowa, strojenie i brzmienie
Gitara to jeden z najpopularniejszych na świecie instrumentów strunowych. Jej historia sięga co najmniej XV wieku, kiedy to pojawiły się pierwsze odmiany gitary. Od tego czasu gitara ewoluowała, przybierając różne kształty i rozmiary. Dzisiejsza gitara ma zazwyczaj 6 strun, chociaż istnieją też odmiany 7- i 12-strunowe.
A. Rodzaje gitar i ich cechy
Wyróżniamy kilka podstawowych rodzajów gitary: - gitarę klasyczną - posiada najcieńsze struny i wąski gryf, stosowana głównie w muzyce poważnej - gitarę akustyczną - szerszy gryf i grubsze struny, często spotykana w jazzie i muzyce folk - gitarę elektryczną - z przetwornikami, wzmacnia dźwięk, popularna w rocku i metalu - gitarę basową - o najgrubszych strunach, gra niższe dźwięki, używana w sekcjach rytmicznych
B. Jak stroi się gitarę?
Gitara wymaga regularnego strojenia, ponieważ struny dość szybko się rozstrajają. Strojenie polega na naciąganiu każdej struny do odpowiedniego dźwięku przy pomocy kołków stroikowych. Najczęściej stosowanym strojem gitary jest E-A-D-G-H-E lub E-A-D-G-B-E. Istnieją też alternatywne strojenia, np. otwarte, które pozwalają uzyskać specyficzne brzmienia akordów.
C. Barwa dźwięku gitary
Barwa gitary zależy od wielu czynników. Duże znaczenie ma rodzaj drewna, z którego wykonano instrument - np. palisander nadaje ciepłe, miękkie brzmienie. Materiał strun (nylon, stal) również wpływa na ton. Do tego dochodzą efekty akustyczne pudła rezonansowego. Gitara elektryczna dodatkowo posiada możliwość kształtowania barwy dźwięku przez efekty i przetworniki.
III. Skrzypce - królowa instrumentów
Skrzypce nazywane są często królową instrumentów smyczkowych. Mają ponad 500-letnią historię i do dziś pozostają jednymi z najbardziej szanowanych i podziwianych instrumentów. O dziedzictwie i randze skrzypiec świadczy fakt, że najlepsze egzemplarze, wykonane przez słynnych mistrzów, osiągają zawrotne ceny na aukcjach.
A. Historia skrzypiec
Choć pierwowzory skrzypiec pojawiły się już w XVI wieku we Włoszech, to za ich wynalazcę uważany jest Andrea Amati. To w jego pracowni w Cremonie w latach 1550-1570 powstały pierwsze nowoczesne skrzypce. Innymi słynnymi cremońskimi lutnikami byli Antonio Stradivari czy Guarneri del Gesù.
B. Budowa i strojenie skrzypiec
Skrzypce buduje się z drewna - zazwyczaj świerkowego na płytę wierzchnią i klonowego na dno. Posiadają 4 struny, najczęściej ze stali. Stroi się je w kwintach do dźwięków g, d1, a1, e2. Struny pocierane smyczkiem wprawiają w drgania płytę wierzchnią, co wytwarza charakterystyczne, przenikliwe brzmienie.
C. Techniki gry i brzmienie
Skrzypce umożliwiają niezwykle szeroką paletę artykulacyjną. Poprzez różne sposoby prowadzenia smyczka, wydobywa się z nich bogactwo odcieni - od delikatnego liryzmu po mocny, dramatyczny ton. Do technik gry należą m.in. detache, legato, staccato, pizzicato. Wirtuozi potrafią zachwycać wirtuozerią i fenomenalną techniką gry.
IV. Altówka - młodsza siostra skrzypiec
Altowiola, inaczej wiola, to nieco mniejszy od skrzypiec, ale większy od skrzypców, instrument smyczkowy o ciemniejszym, bardziej zamglonym brzmieniu. Często określa się ją mianem "melancholijnej" ze względu na jej nostalgiczną, ciepłą barwę.
A. Różnice między altówką a skrzypcami
Najważniejsze różnice między altówką a skrzypcami to: - większe rozmiary i dłuższa menzura altówki - inny zakres - o kwintę niżej niż skrzypce - grubsze struny, inaczej nawinięte na kołki - ciemniejsze, głębsze brzmienie B. Strojenie i dźwięk altówki
Altowiola najczęściej strojona jest do C g d1 a1. Jej skala jest o kwintę niższa niż skrzypiec. Dźwięk altówki jest mniej przenikliwy, za to cieplejszy, głębszy i pełniejszy. Pasuje idealnie do partii środkowych w utworach kameralnych i orkiestrowych.
C. Wybitni altowioliści
Do wybitnych altowiolistów należeli m.in. Primrose, Tertis, Bashmet, Tree. Wiele sław skrzypcowych grało także na altówce, jak np. Paganini, Ysaÿe czy Ukrainiec Ojstrach. Altówka doczekała się też wspaniałych koncertów m.in. od Waltona, Bartoka i Schnittkego.
V. Wiolonczela - ciepły, głęboki dźwięk
Wiolonczela to drugi co do wielkości instrument smyczkowy, o głębokim, aksamitnym brzmieniu, popularnie nazywany "basem skrzypcowym". Choć rzadziej traktowany solowo, zdobył uznanie jako instrument koncertujący i kameralny.
A. Historia i budowa wiolonczeli
Prapoczątki wiolonczeli sięgają XVI wieku. W latach 1660-1720 lutnicy z Cremony - Stradivari, Amati, Guarneri - udoskonalili jej konstrukcję. Dzisiejsza wiolonczela ma 4 struny, pudło rezonansowe z płytami ze świerku i jodły oraz gryf i podsadkę z klonu lub palisandru.
B. Strój i zakres wiolonczeli
Podstawowy strój wiolonczeli to C g d1 a1. Jej skala obejmuje szeroki, ponad 4-oktawowy zakres - od wielkiego C do g2. Dzięki temu wiolonczela posiada bogatą, głęboką skalę, łączącą ciepło altówki z mocą kontrabasu.
C. Słynni wiolonczeliści
Do najwybitniejszych wiolonczelistów należeli: Casals, Rostropovich, Fournier, Starker, Yo-Yo Ma. Stworzyli oni olbrzymią literaturę wiolonczelową, obejmującą koncerty Haydna, Dvořáka, Czajkowskiego i wielu innych kompozytorów.
VI. Kontrabas - najniższy z instrumentów smyczkowych
Kontrabas, nazywany również basem smyczkowym, to największy i najniższy instrument smyczkowy. Jego historia sięga XVII wieku. Choć rzadziej występuje solowo, jest nieodzowny w orkiestrach i zespołach jazzowych.
A. Geneza i rozwój kontrabasu
Pierwsze kontrabasy powstały ok. 1600 r. we Włoszech jako następcy violi da gamba. W XVIII w. udoskonalono konstrukcję, zwiększając rozmiary i moc dźwięku. W jazzie stosuje się z reguły kontrabas akustyczny, w muzyce rockowej - elektryczny.
B. Strojenie i brzmienie kontrabasu
Kontrabas strojony jest zazwyczaj jak wiolonczela, ale o oktawę niżej. Najniższa struna dotyczy granicy słyszalności - 20 Hz. Dźwięk kontrabasu jest bardzo niski, ciemny i pełny, stanowi mocny fundament sekcji rytmicznej.
C. Kontrabas w muzyce rozrywkowej
Kontrabas jest nieodzowny w jazzie, swing, blues i wielu stylach rozrywkowych. Słynni kontrabasiści jazzowi to m.in. Mingus, Brown, Davis. Kontrabas elektryczny stał się popularny w rock and rollu i muzyce pop za sprawą McCartneya z The Beatles.
Podsumowanie
Instrumenty strunowe odgrywały kluczową rolę w rozwoju muzyki na przestrzeni wieków. Ich różnorodność brzmień, technik gry i zastosowań sprawia, że po dziś dzień pozostają nieodłącznym elementem orkiestr symfonicznych, zespołów kameralnych, jazzowych i rozrywkowych. Od delikatnych dźwięków gitary, przez śpiewne skrzypce, aż po mocny kontrabas - instrumenty te potrafią wyrazić najsubtelniejsze emocje i nastroje. Dzięki wirtuozom pokroju Paganiniego, Casalsa czy Hendriksa stale się rozwijają i zachwycają nowymi możliwościami. Zapraszamy do poznania ich piękna!
Tagi
Udostępnij
