Śpiew to nie tylko talent i wrażliwość artystyczna, ale również wiedza i umiejętności techniczne. Opanowanie prawidłowej emisji głosu, oddechu i rezonansu jest kluczowe dla rozwoju głosu i bezpiecznego operowania nim. Dlatego tak ważna jest znajomość różnych rodzajów emisji głosu, zasad higieny i pielęgnacji strun głosowych oraz ćwiczeń usprawniających aparat głosowy. Pozwoli to uniknąć przeciążeń, zachrypnięć i innych problemów związanych z nadwyrężaniem głosu.
Rodzaje emisji głosu w śpiewie
Emisja pełna
Emisja pełna, inaczej piersiowa lub mieszana krtaniowo-piersiowa, polega na wykorzystaniu pełnej pojemności płuc i mocy mięśni oddechowych. Dźwięk jest tworzony przez pełne napięcie fałdów głosowych, a wzmocniony rezonansem klatki piersiowej. Ten rodzaj emisji pozwala uzyskać donośny, mocny i brzmiący dźwięk. Jest stosowany w śpiewie operowym, operetkowym i musicalowym.
Emisja mieszana
Emisja mieszana łączy cechy emisji pełnej i przydechowej. Wykorzystuje rezonans krtaniowo-gardłowy przy umiarkowanym wysiłku oddechowym i fonacyjnym. Pozwala uzyskać dźwięk o średniej mocy, z ciepłą, okrągłą barwą. Jest często stosowana w śpiewie jazzowym i rozrywkowym.
Emisja przydechowa
W emisji przydechowej, zwanej też głowową, dźwięk jest tworzony przy niewielkim napięciu fałdów głosowych i małej sile oddechu. Rezonans koncentruje się w obrębie krtani, gardła i czaszki. Dźwięk jest cichy, dyskretny, o jasnej, smukłej barwie. Emisja przydechowa jest stosowana m.in. w śpiewie ludowym i aktorskim.
Technika oddechu w śpiewie
Oddychanie przeponowe
Właściwy sposób oddychania jest kluczowy dla techniki wokalnej. Podstawą jest oddech przeponowy, polegający na rozszerzaniu przepony, a nie uniesieniu klatki piersiowej przy wdechu. Zapewnia kontrolowany strumień powietrza na wydechu, niezbędny do wytworzenia dźwięku.
Kontrola oddechu
Śpiewak powinien nauczyć się kontrolować i dawkować strumień powietrza na wydechu tak, by starczało go na długie frazy muzyczne. Chodzi o równomierne zużycie oddechu, bez gwałtownych spadków ciśnienia, które prowadzą do załamania dźwięku.
Ćwiczenia oddechowe
Przydatne są różne ćwiczenia oddechowe, np. na długość wydechu, kontrolowanie strumienia powietrza przy śpiewaniu sylab, czy śpiewanie fraz na jednym oddechu. Regularne ćwiczenie pozwala opanować ekonomię oddechową.
Rezonatory w budowie głosu
Rezonator krtaniowy
Pierwszym rezonatorem wzmacniającym głos jest krtań. Wibracje fałdów głosowych rozchodzą się w jej wnętrzu, nadając tembr i barwę dźwiękowi. Rezonans krtaniowy decyduje o indywidualnej jakości głosu.
Rezonator gardłowy
Kolejnym ważnym rezonatorem jest gardło. Odpowiednie ukształtowanie gardła poprzez ustawienie podniebienia miękkiego i języka pozwala wzmocnić i wzbogacić barwę głosu o składowe niskie.
Rezonator jamy ustnej
Istotną rolę odgrywa także rezonans jamy ustnej. Kształtując wargi, język i podniebienie twarde można dodać głosowi wyższych, jaśniejszych składowych i wyrównać brzmienie w całej skali.
Higiena i pielęgnacja głosu
Nawilżanie strun głosowych
Delikatne struny głosowe wymagają stałego nawilżania, by zapobiec ich podrażnieniom i stanom zapalnym. Należy pić dużo niegazowanej wody, a także herbat ziołowych i miodu lipowego, które nawilżają i łagodzą błonę śluzową.
Unikanie przeciążeń głosu
Należy unikać nadmiernego wysiłku głosu, krzyku, śpiewania po przeziębieniu. Przeciążenie prowadzi do chrypki, niedomykalności i stanów zapalnych. Trzeba słuchać sygnałów zmęczenia ze strony głosu i robić przerwy w ćwiczeniach wokalnych.
Relaksacja narządu głosu
Poza treningiem ważny jest odpoczynek - głos nie powinien pracować non stop. Zalecane są masaże okolic szyi i krtani, ćwiczenia oddechowe i relaksacyjne, redukujące napięcia mięśniowe w aparacie głosowym.
Bezpieczna emisja i prowadzenie głosu
Ustawienie głosu
Prawidłowe "ustawienie" głosu, czyli znalezienie optymalnej pozycji głośni pozwala uniknąć przeciążeń. Chodzi o naturalne ułożenie krtani, podniebienia miękkiego i języka, dzięki któremu dźwięk płynnie się niesie.
Wyrównywanie rejestrów
Ważna jest praca nad wyrównaniem brzmienia w różnych rejestrach głosu, by przejścia między nimi były niezauważalne. Pomoże w tym łączenie rezonansu krtaniowego z jamowym.
Prewencja chrypki i ochrypłości
Chrypkę i ochrypłość można zminimalizować poprzez unikanie krzyku, przeciążeń głosu i śpiewania podczas infekcji. Skuteczne są też domowe sposoby łagodzące podrażnienie, jak napary ziołowe czy miód z imbirem.
Ćwiczenia usprawniające głos
Ćwiczenia oddechowe
Regularne wykonywanie ćwiczeń oddechowych, szczególnie tych angażujących przeponę, zwiększa pojemność płuc i wydłuża fazę wydechu. To przekłada się na lepszą kontrolę oddechu podczas śpiewu.
Ćwiczenia rezonansowe
Ćwiczenia rezonansowe uczą świadomego wykorzystania rezonatorów krtani, gardła i jamy ustnej. Pozwalają lepiej kształtować barwę głosu i wzbogacać jego tembr.
Ćwiczenia emisyjne
Regularny trening emisji głosu buduje siłę i wytrzymałość fałdów głosowych. Ćwiczenia glissanda, staccato czy werbla poprawiają funkcjonowanie mechanizmu fonacyjnego i stabilność dźwięku.
Podsumowanie
Opanowanie techniki wokalnej to proces wymagający cierpliwości i systematyczności. Jednak dzięki zrozumieniu zasad poprawnej emisji głosu, oddechu, rezonansu i higieny można zbudować mocny, brzmiący głos o pięknej barwie. Regularne ćwiczenia pozwolą rozwijać umiejętności wokalne i bezpiecznie posługiwać się swoim głosem, czerpiąc radość ze śpiewania.
