Muzyka od dawna towarzyszy człowiekowi i wywiera na niego ogromny wpływ. Niektóre jej elementy, takie jak rytm, melodia czy harmonia, oddziałują na psychikę oraz procesy fizjologiczne w organizmie. Coraz częściej docenia się zatem terapeutyczny potencjał muzyki, wykorzystując ją w profesjonalnej terapii zwanej muzykoterapią. Jedną z najprostszych i najskuteczniejszych form muzykoterapii jest wokaloterapia, czyli wykorzystanie śpiewu jako metody leczniczej.
Korzyści ze śpiewu jako terapii
Śpiew angażuje zarówno psychikę, jak i ciało, dlatego przynosi szeroki wachlarz korzyści. W trakcie śpiewu uruchamia się wiele grup mięśni odpowiedzialnych za oddychanie, artykulację i rezonans. Ćwiczenie tych mięśni poprawia pojemność płuc, dotlenienie organizmu i ogólną sprawność aparatu mowy. Systematyczny śpiew wzmacnia i uelastycznia struny głosowe, poprawia dykcję i modulację głosu. Z kolei z psychologicznego punktu widzenia, śpiew uwalniaemocje, redukuje napięcie i stres, poprawia nastrój i koncentrację. Dodatkowo angażując również sferę poznawczą, śpiew stymuluje pracę mózgu i poprawia sprawność intelektualną.
Redukcja stresu i lęku
Podczas śpiewania następuje produkcja endorfin, czyli hormonów szczęścia, które łagodzą napięcie, redukują stres i dają poczucie relaksu. Rytmiczny oddech w trakcie śpiewu uspokaja, obniża ciśnienie krwi i tętno. Dzięki temu śpiew działa na organizm podobnie jak medytacja, wyciszając umysł i ciało.
Poprawa nastroju i samopoczucia
Śpiewanie, szczególnie ulubionych piosenek, wyzwala pozytywne emocje, poprawia nastrój i samopoczucie. Pozytywny wpływ śpiewu na psychikę tłumaczy się pobudzeniem układu limbicznego mózgu, który odpowiada za emocje. Śpiew uwalnia także hormonem radości - serotonine, co poprawia samopoczucie.
Wzrost pewności siebie
Śpiew rozwija kreatywność, pewność siebie i odwagę do samorealizacji.pozwala też na bezpieczne wyrażenie emocji. Dzięki temu redukuje nieśmiałość i lęki społeczne. Osoby śpiewające regularnie zyskują pewność siebie i łatwiej nawiązują kontakty z innymi ludźmi.
Rodzaje śpiewu wykorzystywane w terapii
W zależności od potrzeb i celów terapeutycznych, wokaloterapia wykorzystuje różne formy pracy nad głosem. Najczęściej stosowanymi są śpiew indywidualny lub grupowy oraz improwizacja wokalna.
Śpiew indywidualny
Śpiew indywidualny pozwala najlepiej dopasować ćwiczenia wokalne do potrzeb i możliwości danej osoby. Pozwala skoncentrować się na poprawie konkretnych umiejętności wokalnych, takich jak oddech, dykcja czy skala głosu. Stosuje się go np. w rehabilitacji po urazach strun głosowych.
Śpiew w grupie
Śpiew w grupie oprócz rozwoju umiejętności wokalnych, zapewnia wsparcie i motywację ze strony innych. Wspólne muzykowanie integruje uczestników, uczy współpracy i przełamywania barier. Dlatego często stosuje się je w terapii osób nieśmiałych i z problemami w nawiązywaniu relacji.
Improwizacja wokalna
Improwizacja wokalna, czyli spontaniczny śpiew bez ustalonej melodii i tekstu, pozwala na swobodne wyrażanie i uwalnianie emocji. Dzięki niej można też zredukować napięcia mięśniowe czy zniwelować skutki stresu i traumy. Stosuje się ją np. w terapii ofiar przemocy czy osób po urazach psychicznych.
Wpływ śpiewu na zdrowie psychiczne
Regularny śpiew korzystnie wpływa na zdrowie psychiczne, łagodząc objawy wielu zaburzeń. Najczęściej wykorzystuje się go w terapii stresu, depresji, lęków i fobii oraz uzależnień.
Redukcja stresu i lęku
Śpiew relaksuje i redukuje napięcie, dlatego skutecznie łagodzi objawy chronicznego stresu, takie jak bóle głowy, problemy trawienne czy bezsenność. Pomaga też opanować ataki paniki i lęku. Regularne śpiewanie obniża poziom kortyzolu, czyli hormonu stresu.
Poprawa nastroju i samopoczucia
Śpiew poprawia nastrój osób z depresją, zwiększając poziom serotoniny i endorfin. Pozytywny wpływ śpiewu na samopoczucie wykorzystuje się także w terapii osób po traumach, w żałobie oraz cierpiących na choroby przewlekłe.
Wzrost pewności siebie
Regularny śpiew zwiększa pewność siebie i odwagę do działania, dlatego pomaga w terapii fobii społecznych i lęku przed wystąpieniami publicznymi. Buduje też poczucie własnej wartości osób z niską samooceną i problemami asertywności.
Śpiew w terapii fizycznych dolegliwości
Śpiew nie tylko leczy umysł, ale także pomaga w terapii wielu chorób i dolegliwości somatycznych. Najczęściej stosuje się go w rehabilitacji chorób układu oddechowego, bólów kręgosłupa i stawów, a także w terapii po udarach i urazach mózgu.
Problemy z oddychaniem
Ćwiczenia oddechowe i emisji głosu w trakcie śpiewu, usprawniają pracę mięśni oddechowych. Dzięki temu śpiew pomaga np. osobom z astmą uzyskać lepszą kontrolę nad oddechem. Stosuje się go też w rehabilitacji pozapalnych chorób płuc.
Bóle mięśni i stawów
Wibracje wytwarzane w trakcie śpiewu masują i rozluźniają mięśnie, łagodząc napięcia i bóle pleców, karku i ramion. Śpiew pomaga też zmniejszyć sztywność stawów np. u osób z artretyzmem, reumatyzmem i po urazach.
Rehabilitacja po urazach
Śpiew angażuje różne partie mózgu, stymulując ich funkcje poznawcze i ruchowe. Dlatego wspomaga rehabilitację po urazach neurologicznych, np. udarach czy wypadkach komunikacyjnych z obrażeniami głowy.
Muzykoterapia z wykorzystaniem śpiewu u dzieci
Śpiew to skuteczna i atrakcyjna dla dzieci forma terapii wielu schorzeń i zaburzeń. Wykorzystuje się ją m.in. w terapii autyzmu, ADHD, zaburzeń mowy oraz trudności w nauce.
Zaburzenia rozwojowe
Wspólny śpiew i zabawy przy muzyce pomagają dzieciom autystycznym i z Zespołem Aspergera ćwiczyć interakcje społeczne. Śpiew ułatwia też opanowanie mowy i komunikacji u dzieci z tymi zaburzeniami.
Nadpobudliwość psychoruchowa
Rytm i melodia w trakcie wspólnego muzykowania pozwalają skupić uwagę i uspokoić nadruchliwe dzieci z ADHD. Dzięki temu łatwiej im opanować nadmierny ruch i impulsywność.
Problemy w nauce
Rytmiczny śpiew ułatwia zapamiętywanie, dlatego usprawnia naukę u dzieci z dysleksją. Ćwiczenia oddechowe przy śpiewie pomagają także dzieciom z jąkaniem płynniej mówić.
Śpiew w terapii osób starszych
Muzykoterapia z wykorzystaniem śpiewu przynosi osobom starszym wiele korzyści, m.in. poprawia funkcje poznawcze, nastój oraz jakość życia.
Otępienie i choroba Alzheimera
Osoby z demencją i chorobą Alzheimera chętnie angażują się w zajęcia muzyczne, które poprawiają ich koncentrację, pamięć i orientację. Śpiew budzi wspomnienia i pozytywne emocje.
Depresja
Wspólny śpiew i elementy muzykoterapii poprawiają nastrój, zwiększają aktywność i angażują osoby starsze z objawami depresji. Dzięki temu zmniejsza się u nich poczucie osamotnienia.
Osamotnienie
Muzykowanie w grupie zapewnia osobom starszym kontakt z innymi i pomaga zredukować uczucie osamotnienia. Wspólny śpiew integruje seniorską społeczność i zachęca do aktywności.
Podsumowanie
Śpiew to prosta, przyjemna i niezwykle skuteczna forma terapii, która przynosi szeroki wachlarz korzyści zarówno psychicznych, jak i fizycznych. Regularne sesje wokalne redukują stres, poprawiają nastrój i koncentrację, wzmacniają pewność siebie i sprawność intelektualną. Ponadto, angażując całe ciało, śpiew usprawnia układ oddechowy, układ kostno-stawowy i mięśniowy. Wokaloterapia pomaga w leczeniu wielu chorób, zaburzeń i urazów. Stosują ją z powodzeniem zarówno dzieci, dorośli jak i osoby starsze. Prosta w zastosowaniu i nie wymagająca specjalistycznego sprzętu ani umiejętności, jest więc bardzo skuteczną i ogólnodostępną formą terapii.
