Zespoły rockowe odgrywają istotną rolę w kształtowaniu kultury muzycznej każdego kraju. W Polsce jednym z prekursorów rocka i bluesa była legendarna grupa Dżem, która na przełomie lat 60. i 70. wniosła nowe brzmienie do rodzimej sceny. Ich historia to fascynująca opowieść o buntownikach z czasów PRL, którzy swoją muzyką poruszali umysły i serca fanów.
Początki zespołu Dżem i jego założyciele
Powstanie zespołu w 1973 roku
Dżem powstał w 1973 roku w Ciechanowie z inicjatywy gitarzysty Ryszarda Riedla. Do współpracy Riedel zaprosił perkusistę Krzysztofa Łapińskiego, basistę Benedykta Berczyńskiego oraz gitarzystę Jerzego Styczyńskiego. Nazwa zespołu nawiązywała do amerykańskich korzeni gatunku i oznaczała mocne, gęste brzmienie. Początkowo muzycy grali covery zachodnich wykonawców bluesowych i rockowych, stopniowo wprowadzając własny materiał. Ich styl bazował na mieszance bluesa, rock and rolla i rocka progresywnego.
Skład zespołu - Ryszard Riedel, Benedykt Berczyński i inni
Charyzmatycznym liderem Dżemu od samego początku był Ryszard Riedel - wokalista i autor tekstów, który wniósł buntowniczą energię i poetycką wrażliwość. Stałymi członkami przez pierwsze lata byli też Benedykt Berczyński grający na basie i Krzysztof Łapiński na perkusji. W kolejnych latach skład ulegał zmianom, ale trzon stanowili zawsze Riedel i Berczyński.
Inspiracje muzyką blues i rock and roll
Twórczość Dżemu czerpała przede wszystkim z amerykańskich korzeni - z fascynacji bluesowymi mistrzami jak Muddy Waters czy elektryzującym brzmieniem Jimiego Hendriksa. Rock and rollowa energia Chucka Berry'ego i swoboda The Rolling Stones również stanowiły ważną inspirację. Te wpływy można usłyszeć w charakterystycznym, mocnym brzmieniu Dżemu.
Pierwsze nagrania i występy Dżemu
Dema i pierwsze single zespołu
Po kilku latach grania na żywo, w 1975 roku ukazało się pierwsze demo Dżemu zawierające 5 utworów. Rok później zespół nagrał swój debiutancki singiel z piosenkami "Napisz proszę na murze" i "Gwiazdy dla ciebie" w rozgłośni radiowej w Lublinie. Kolejne single "Czerwony jak cegła" i "Idź precz" ugruntowały pozycję zespołu na rockowej scenie.
Koncerty w klubach studenckich i na festiwalach
Od 1974 roku Dżem intensywnie koncertował - najpierw w klubach studenckich, później na dużych festiwalach, gdzie grali u boku takich sław jak Breakout czy Budka Suflera. Szybko zdobywali coraz większą popularność dzięki charyzmie Riedla i energetycznym występom. W 1978 roku po raz pierwszy zagrali na festiwalu w Opolu.
Rosnąca popularność i pierwsze przeboje
W drugiej połowie lat 70. Dżem stał się jedną z najpopularniejszych grup rockowych w Polsce. Przebojami zdobywającymi radiowe listy były kompozycje "Napisz proszę na murze", "Czerwony jak cegła", czy "Whisky" - utwór, który stał się swego rodzaju hymnem zespołu.
Wydawnictwa studyjne lat 70.
Debiutancki album "Dżem" z 1975 roku
W 1975 roku ukazała się debiutancka płyta długogrająca zespołu zatytułowana po prostu "Dżem". Znalazły się na niej kompozycje, które grupa grała od kilku lat, jak również nowsze nagrania. Płytę w całości wypełniał mocny, bluesowo-rockowy materiał, na czele z przebojowym "Whisky".
"Cegła" i "Nurty" - kamienie milowe polskiego blues rocka
Kolejne albumy "Cegła" (1977) i "Nurty" (1978) ugruntowały pozycję Dżemu jako czołowego polskiego zespołu blues rockowego. Znalazły się na nich klasyczne już utwory "Czerwony jak cegła", "Nurty" czy "Trojak". Płyty te pokazują ewolucję brzmienia w kierunku rocka progresywnego.
Wpływ na scenę rockową w Polsce
Dżem wywarł ogromny wpływ na rodzimą scenę rockową, torując szlak młodszym zespołom. Po sukcesie ich płyt w latach 70. zaczęło powstawać wiele grup grających w konwencji blues rocka i rocka progresywnego. Stanowili inspirację dla TSA, Budki Suflera czy Formacji Nieżywych Schabuff.
Sukcesy i problemy zespołu w latach 80.
Kolejne albumy i zmiany składu zespołu
W latach 80. Dżem kontynuował karierę, wydając kolejne płyty, jak "Czterdzieści i cztery" (1980), "Bez limitu" (1981) czy "Dżem 85" (1985). Nastąpiły też zmiany w składzie - odeszli m.in. gitarzyści Pawlak i Styczyński. Nowymi członkami zostali gitarzysta Adam Otręba oraz keyboardzista Tomasz Zatwarnicki.
Kontrowersje wokół Ryszarda Riedla
Rosnące problemy Ryszarda Riedla z uzależnieniem od alkoholu i narkotyków rzucały cień na zespół. Częste nieobecności na koncertach, wybryki i aresztowania wokalisty stały się przyczyną konfliktów. Jednak fani wciąż kochali charyzmatycznego lidera i przebaczali mu wszystkie kontrowersje.
Ostatnie nagrania przed rozpadem w 1986 roku
W 1986 roku ukazał się ostatni album Dżemu z Riedlem "Atlantis", po czym zespół zakończył działalność. Stało się to w dużej mierze z powodu problemów Riedla, który w 1988 roku zmarł tragicznie. Był to koniec pewnej epoki dla polskiego rocka.
Dziedzictwo i legenda Dżemu
Status prekursora polskiego rocka
Dżem na zawsze przeszedł do historii polskiej muzyki jako zespół, który wniósł nową jakość i zapoczątkował erę rocka w naszym kraju. Ich brzmienie, charyzma i teksty na długie lata ukształtowały rodzimą scenę rockową. Dżem na zawsze pozostanie prekursorem i legendą.
Inspiracje dla kolejnych wykonawców
Wpływ Dżemu słychać u wielu młodszych artystów grających rocka czy bluesa. Zespół stanowił wzór stylu i postawy dla takich grup jak TSA, Dżamble, czy dla legendarnego już zespołu Tadeusza Nalepy. Dżem otworzył wrota dla polskiego rocka na długie lata.
Reaktywacje zespołu i hołd dla Riedla
Po śmierci Riedla, Dżem kilkukrotnie reaktywował się z nowymi wokalistami. Jednak żaden z nich nie mógł dorównać charyzmie lidera. Co kilka lat odbywają się koncerty poświęcone pamięci Riedla, łączące byłych członków grupy i zaprzyjaźnionych artystów.
Buntowniczy blues rock Dżemu
Brzmienie charakterystyczne dla lat 70.
Muzyka Dżemu to kwintesencja rockowego brzmienia lat 70. - twardego, mocno zdynamizowanego, zbudowanego na ostrym, „brudnym” gitarowym riffie i wyrazistym wokalu. Ostre brzmienie gitar i Hammondów niosło buntowniczą energię, charakterystyczną dla tamtych czasów.
Poetyckie, charyzmatyczne teksty
Teksty Riedla były bardzo wysmakowane literacko, pełne niedopowiedzeń. Poruszały uniwersalne tematy miłości, poszukiwań, przemijania, niosąc głębokie przesłanie. Dzięki charyzmie Riedla nabierały dodatkowej mocy. To właśnie teksty w dużej mierze budowały mit Dżemu.
Ponadczasowa spuścizna dla polskiej muzyki
Twórczość Dżemu pozostaje żywa i nadal ma ogromne znaczenie dla polskiej sceny rockowej. Ich płyty uznawane są za kamienie milowe rodzimego rocka, a utwory, jak choćby „Whisky”, to evergreeny. Dżem na zawsze pozostawił po sobie bluesowo-rockową spuściznę, która wciąż inspiruje nowe pokolenia artystów.
Dżem - fundament polskiego rocka
Dżem na trwałe zapisał się w historii polskiej muzyki jako zespół przełomowy, który wniósł nową jakość i energіę na rodzimą scenę rockową. Ich twórczość stanowi fundament, na którym wyrosły późniejsze pokolenia wykonawców rocka i bluesa w Polsce. Do dziś ich kompozycje, jak "Whisky" czy "Czerwony jak cegła", pozostają ponadczasowymi klasykami. Charyzmatyczny Ryszard Riedel wciąż jest wzorem artysty rockowego. Dżem na zawsze pozostanie w pamięci fanów jako grupa, która otworzyła nowy rozdział w historii polskiej muzyki.
