Fortepian od stuleci pozostaje królem wśród instrumentów muzycznych. Jego niezwykła historia sięga XVIII wieku, kiedy to zaczął wyłaniać się z prototypów takich jak klawikord czy klawesyn. W ciągu następnych dekad fortepian ewoluował zarówno pod względem konstrukcyjnym, jak i brzmieniowym, by w epoce klasycyzmu i romantyzmu zostać uznanym za ideał instrumentu do muzyki kameralnej i solowej. Do dziś fortepian zachwyca swą skalą dynamiczną, możliwościami artykulacyjnymi i niepowtarzalną barwą dźwięku. Nic więc dziwnego, że od stuleci pozostaje nieodłącznym elementem koncertów, nagrań studyjnych i edukacji muzycznej. Już na początku XIX wieku fortepian był obecny w rezydencjach arystokratów i zamożnych mieszczan. Dziś trafia także do mniej zasobnych domów, choć nadal pozostaje instrumentem kosztownym. Jego popularność nie słabnie - setki tysięcy dzieci na całym świecie uczą się gry, marząc o karierze wirtuoza. Produkenci podejmują wysiłki, by ulepszać fortepian pod względem mechaniki, trwałości i jakości brzmienia. Po niemal trzech wiekach jego pozycja pozostaje niezachwiana. Fortepian to bez wątpienia król wśród instrumentów - od powstania do dziś.
Historia i rozwój fortepianu
Historia fortepianu jest fascynującą opowieścią o ewolucji instrumentu muzycznego na przestrzeni stuleci. Jej początki sięgają schyłku XVII wieku, kiedy Bartolomeo Cristofori skonstruował pierwsze "pianoforte" - instrument wyposażony w młoteczki uderzające w struny zamiast szarpiących je plektronów. Wynalazek Cristoforiego umożliwił uzyskanie różnej dynamiki dźwięku, stąd nazwa oznaczająca "cicho-głośno". Przez cały XVIII wiek trwał rozwój mechanizmu fortepianu, który z biegiem czasu zyskiwał coraz większy zakres dynamiczny i skalę. Dokonania Johanna Andreasa Steinera i Johanna Christopha Gottfrieda Schrötera przyczyniły się do upowszechnienia "fortepianu" wśród kompozytorów epoki klasycyzmu. Około 1800 roku skonstruowano fortepiany o zakresie sześciu i pół oktawy. W pierwszej połowie XIX wieku instrument ten zdobył już pozycję dominującą w muzyce europejskiej. Stał się ulubionym narzędziem twórczości takich gigantów, jak Ludwig van Beethoven, Fryderyk Chopin, Franz Liszt czy Piotr Czajkowski. Duży wkład w rozwój fortepianu miały warsztaty i fabryki Steinwaya, Blüthnera, Pleyela i wielu innych znakomitych producentów. W XX wieku pojawiły się elektryczne wersje fortepianu, lecz akustyczny instrument wciąż pozostał niekwestionowanym królem. Do dziś fortepian przechodzi ciągłe udoskonalenia w zakresie jakości brzmienia, wytrzymałości i precyzji mechanizmu. Jego historia to pasjonująca opowieść o wzlotach i upadkach, rywalizacji wielkich mistrzów-producentów oraz niegasnącej tęsknocie artystów za idealnym instrumentem.
Początki i rozwój mechanizmu
Upowszechnienie w dobie klasycyzmu
Złoty wiek fortepianu - epoka romantyzmu
Budowa i działanie fortepianu
Podstawowe elementy i układ konstrukcyjny
Fortepian to instrument strunowy działający na zasadzie szarpiących struny młoteczków poruszanych za pomocą klawiatury. Podstawowe elementy to pudło rezonansowe, rama żeliwna, szkielet drewniany, płyta rezonansowa, mostek, młoteczki, struny, mechanika klawiszowa oraz pedały. Układ konstrukcyjny nowoczesnego fortepianu ukształtował się w XIX wieku i od tamtej pory pozostaje w zasadzie niezmienny. Sercem instrumentu jest szkielet z drewna sosnowego lub świerkowego, na którym opiera się płyta rezonansowa. Struny mocowane są do ramy żeliwnej i przechodzą przez mostek do mechanizmu klawiszowego. Uderzają w nie pokryte filcem młoteczki poruszane za pomocą klawiszy. Całość zamknięta jest w pudle rezonansowym wzmacniającym i modulującym brzmienie.
Mechanika i możliwości brzmieniowe
Główne style i rodzaje fortepianów
Fortepian w muzyce klasycznej
Kompozycje na fortepian solo
Koncerty fortepianowe
Inne gatunki z udziałem fortepianu
Wybitni pianiści i wirtuozi fortepianu
Artyści epoki klasycyzmu i romantyzmu
Wielcy pianiści XX i XXI wieku
Polscy mistrzowie fortepianu
Fortepian we współczesnej muzyce
Jazz i muzyka rozrywkowa
Fortepian w zespołach i orkiestrach
Elektroniczne brzmienia i efekty
Popularność i znaczenie fortepianu dziś
Nauka gry i edukacja muzyczna
Produkcja i sprzedaż instrumentów
Obecność w kulturze i sztuce
Podsumowanie
Historia fortepianu to fascynująca opowieść o ewolucji instrumentu na przestrzeni ponad trzech stuleci. Od skromnych początków do pozycji niekwestionowanego króla wśród instrumentów. Fortepian stale się zmienia i udoskonala, lecz od czasów Beethovena i Mozarta pozostaje niezastąpionym narzędziem muzyki klasycznej, rozrywkowej, jazzu i wielu innych gatunków. Dzięki niepowtarzalnym walorom brzmieniowym, dynamice i elastyczności artykulacyjnej zdobył serca kompozytorów, wykonawców i słuchaczy na całym świecie. Choć wciąż drogi, trafia do coraz większej liczby domów, oferując radość muzykowania. Nic nie wskazuje, by miał utracić pozycję króla instrumentów - nawet w erze syntezatorów pozostaje niezastąpiony. To prawdziwy symbol muzyki, który inspiruje kolejne pokolenia artystów i melomanów od baroku po czasy współczesne.
